Met een brede lach kijk ik de kring rond. Ons spelletje is gelukt! Met handen en voeten heb ik de leerlingen daarnet duidelijk gemaakt dat het de bedoeling was een ritme door te geven in de kring. En natuurlijk ging dat niet in een keer vlekkeloos, maar een tweede keer ging dat al stukken beter! De leerlingen kijken trots rond in de groep: We hebben dit met zijn allen gedaan. Toch: niemand die een woord zegt!
Ik geef graag delen van de les zonder te praten. Zeker met mijn vak muziek spreekt het lesmateriaal voor zichzelf. Ik merk het aan de groepsleerkrachten, studenten en collega’s om mij heen, maar betrap me er bij een studieloopbaan-les ook op: Wat praten we veel in onze lessen! Natuurlijk moeten er veel dingen uitgelegd worden bij andere vakken dan muziek. Maar het vormt wel de uitdaging om te kijken: Hoeveel moet er werkelijk verbaal gedaan worden? Door jezelf terug te zien op video zie je pas waar je best veel tijd kwijt aan bent: leerlingen corrigeren/bij de les houden, uitleggen hoe je wil dat de klas iets uitvoert, voorbeelden beschrijven en nog veel meer.
Door mijn ogen rond te laten gaan in de kring, veel met mimiek te werken, fysieke bewegingen iets uit te vergroten en zelf ook consequent te blijven in een stillen aansturing ontstaat er een enorme betrokkenheid vanuit de leerlingen in mijn klas. Waarom zou ik iets uit leggen met woorden als we het meteen op dat moment kunnen doen? De houding die ik van de leerlingen terugkrijg is heel waardevol: ze worden enorm aangemoedigd om hun eigen aandacht er bij te houden. Je kan immers niet op je oren vertrouwen dat alle info wel verteld wordt, je moet je aandacht er bij houden om te zien en horen wat er van je gevraagd wordt. Door groepsoefeningen waarbij iedere leerling als ‘schakel’ nodig is om de opdrachtjes/spelletjes tot een succes te brengen, blijven ze zelf ook stil! Het attenderen op een non-verbale houding is bijna niet nodig en als dit moet, doen we dat ook zonder woorden.
Non-verbaal werken is over de jaren heen voor mij een onderdeel geworden hoe ik de klas aanstuur. Vanuit het geven van workshops tijdens mijn studie in de townships in Johannesburg was dat de knop die het in mijn hoofd omzette: Muziek is onze gemeenschappelijke taal. Daar hebben we geen woorden voor nodig. Met handen, voeten, geluid en mimiek begrijpen wij elkaar. Ook de muzikale werkvormen die ik op school doe doen rijmen hiermee. Door afspraken te maken over de betekenis van bepaalde handsignalen (ookwel: Vocal Painting) kan mijn klas getraind worden op het veranderen van muzikale parameters zonder de muziek in het moment stop te zetten. Je wil immers het proces niet hoeven verstoren. Door te investeren in het aanleren van verschillende gebaren met muzikale betekenis werken we aan muzikale thema’s als toonhoogte, volume, tempo, toonkleur, inzet en pulsgevoel om er maar een paar te noemen.
De ervaring mag voorop staan. Het stukje ‘embodiement’ (ookwel de tactiele/fysieke ervaring in het lichaam) staat voorop. Als je het kan voelen, hoef ik het niet uit te leggen en zijn de vragen die ik wel krijg alweer een stuk meer de diepte in. De voordelen: Ik ben minder tijd kwijt en het musiceren kan doorgaan.
In de boeken die Stephanie Kramer en ik schreven over ‘De muzikale speeltuin’ zie je ook meteen dat het uitvoeren, toepassen en muziekmaken voorop stellen, centraal staat. In een speeltuin mag je immers ook meteen naar binnen rennen om te klimmen, alles aan te raken en dingen uit te proberen. Laten we de kostbare tijd in de (muziek)les alsjeblieft zo waardevol mogelijk gebruiken om de leerlingen een fysieke ervaring mee te geven in plaats van alles vol te praten. Hierdoor krijgt de leerling meer eigenaarschap en een ‘ik snap het, want ik heb het al gedaan’ gevoel.
Wil jij ook aan de slag met de muziek voorop stellen en je leerlingen non-verbale tools leren om muziek in het moment te creëren, aan te kunnen passen en dit samen te laten komen in improviserende werkvormen? Hierin staat muziek met het lichaam & stem centraal en gaan we vooral uit van het groepsproces. We hebben elkaar allemaal nodig om de volgende stappen te maken.
We gaan graag in gesprek met het werkveld over spelend leren, improviseren, non-verbale didactiek en vernieuwend muziekonderwijs. Je kan ons vinden via het contactformulier op de site of via info@demuzikalespeeltuin.nl